21 Αυγούστου 2024

Δρ. Μαρίνα Ιωάννου Χασάπη

Γενική Διευθύντρια Υπουργείου Παιδείας, Αθλητισμού και Νεολαίας

Υπουργείο Παιδείας, Αθλητισμού και Νεολαίας

 

Θέμα: Απάντηση ΠΟΕΔ αναφορικά με το Σχέδιο Εθνικής Στρατηγικής για την Πρόληψη και Διαχείριση της Βίας στο Σχολείο και Σχέδιο Δράσης 2024 – 2028

 

Αναφορικά με το πιο πάνω θέμα και σε συνέχεια του ηλεκτρονικού σας μηνύματος ημερομηνίας 15 Ιουλίου 2024, η ΠΟΕΔ σημειώνει τα ακόλουθα:

 

1.  Η Σχολική Βία και Παραβατικότητα είναι ένα ιδιαίτερα ανησυχητικό και πολυδιάστατο φαινόμενο, που ταλανίζει την κοινωνία ευρύτερα και ειδικότερα τις σχολικές μονάδες ανά το παγκόσμιο. Έρευνες έχουν δείξει ότι η βία, ο εκφοβισμός και το ψηλό επίπεδο παραβατικότητας επηρεάζουν αρνητικά τη μάθηση, την αυτοεκτίμηση και οδηγούν σε αύξηση του άγχους, τόσο των μαθητών/μαθητριών όσο και των εκπαιδευτικών. Είναι κοινή διαπίστωση των εμπλεκόμενων φορέων πως τα τελευταία χρόνια στην Κύπρο, τα περιστατικά σχολικής βίας και παραβατικότητας αυξάνονται σε ανησυχητικό βαθμό. Σε πολλές δε περιπτώσεις, η αναποτελεσματική διαχείρισή τους, μπορεί να οδηγήσει το σχολείο σε μια συνθήκη διαρκούς σύγκρουσης, καθημερινής έντασης, αυξημένου άγχους και αποδιοργάνωσης.
2. Η σχολική βία και η παραβατικότητα, συχνά, συνδέονται με δυσκολίες προσαρμογής στο σχολικό περιβάλλον ή και με μαθησιακές δυσκολίες. Όλα αυτά, αποτελούν διαχρονικά προβλήματα της εκπαίδευσης και ταλανίζουν σε μεγάλο βαθμό τα σχολεία και την κοινωνία. Σε πολλές δε περιπτώσεις, η αναποτελεσματική διαχείρισή τους, μπορεί να οδηγήσει το σχολείο σε μια συνθήκη διαρκούς σύγκρουσης, καθημερινής έντασης, αυξημένου άγχους και αποδιοργάνωσης. Τα τελευταία χρόνια για ευνόητους λόγους, η σχολική βία και παραβατικότητα στο σχολείο βρίσκονται στο επίκεντρο του επιστημονικού ενδιαφέροντος.
3. Η πρόθεση για υιοθέτηση ολιστικής προσέγγισης για ανάπτυξη νέας Εθνικής Στρατηγικής για την Πρόληψη και Διαχείριση της Σχολικής Βίας και Παραβατικότητας, είναι προς την ορθή κατεύθυνση, αφού είναι γενικά αποδεκτό πως επιβάλλονται άμεσες ενέργειες και πολυεπίπεδο πλάνο από την Πολιτεία.  Η έγκαιρη πρόληψη αλλά και η αποτελεσματική διαχείριση του φαινομένου της βίας, προϋποθέτει την ουσιαστική εμπλοκή των εκπαιδευτικών, των μαθητών/τριών, των γονέων/κηδεμόνων, αλλά και τη συνεργασία με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς. Κύριος στόχος της νέας Εθνικής Στρατηγικής θα πρέπει να είναι η ολιστική διαχείριση του εν λόγω φαινομένου, μακριά από οικονομίστικες λογικές.

 

Οι εκπαιδευτικοί έχουν να διαδραματίσουν ουσιαστικό ρόλο στην πρόληψη και στην καταπολέμηση της βίας και της παραβατικότηταςστις σχολικές μονάδες. Παράλληλα όμως, πέραν των οποιωνδήποτε αλλαγών στο εκπαιδευτικό μας σύστημα, η προσπάθεια πρέπει να στηριχθεί και με αλλαγές και δράσεις που θα αφορούν τους γονείς, το Γραφείο Ευημερίας, την ΥΕΨ, την ΟΑΠ, το σύστημα υγείας, δομές σε επίπεδο δικαιοσύνης, τα ΜΜΕ, την τοπική κοινωνία αλλά και άλλων θεσμών και συναρμόδιων υπηρεσιών.

4. Καταγράφεται με θετικό πρόσημο:

• -το γεγονός ότι στον εν λόγω σχεδιασμό, επιδιώκεται η ουσιαστική εμπλοκή των μαθητών/τριών, των εκπαιδευτικών, των γονέων/κηδεμόνων, αλλά και η συνεργασία με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς
• -η πρόθεση για ενίσχυση σειράς υποστηρικτικών δομών/μηχανισμών (π.χ. ενίσχυση και αναβάθμιση ΥΕΨ, αύξηση αριθμού Σχολικών Συνοδών/Συνεργατών, ενίσχυση και επέκταση θεσμού Συμβούλου στη Δημοτική Εκπαίδευση)
• -η προώθηση προγραμμάτων για ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων
• -η διεξαγωγή προγραμμάτων επιμόρφωσης και ενδυνάμωσης των εκπαιδευτικών αλλά και των γονέων/κηδεμόνων.

 

Επιπλέον σημειώνουμε ότι το θέμα της σχολικής βίας και παραβατικότητας συνδέεται άμεσα και με άλλες πολιτικές που θα πρέπει να τύχουν αξιολόγησης το επόμενο διάστημα. Ενδεικτικά αναφέρουμε:

• -Την ανάγκη στήριξης των παιδιών με αυξημένες πιθανότητες αναλφαβητισμού  και παιδιών με μεταναστευτική βιογραφία. Η μη στήριξη των παιδιών αυτών, οδηγεί στην κοινωνική περιθωριοποίησή τους αλλά και στη δημιουργία μαθησιακών δυσκολιών, δύο παράγοντες που σύμφωνα με τα ευρήματα της παγκύπριας έρευνας αλλά και της βιβλιογραφίας, προβλέπουν την εμπλοκή των μαθητών/τριών σε επεισόδια σχολικής βίας.
• -Την προώθηση πολιτικών που στόχο θα έχουν την αναβάθμιση της Ειδικής Εκπαίδευσης, οι οποίες θα πρέπει να έχουν ως επίκεντρό το παιδί και τις εκπαιδευτικές του ανάγκες. Ο τομέας της Ειδικής Εκπαίδευσης αναντίλεκτα χρήζει βελτιώσεων (π.χ. βελτίωση υποστηρικτικών δομών, παροχή εύλογων προσαρμογών στη βάση και της υφιστάμενης Νομοθεσίας περί Ειδικής Εκπαίδευσης, έγκαιρες διαδικασίες αξιολόγησης παιδιών κ.ά.) με κύριο μέλημα το δικαίωμα ισότιμων ευκαιριών πρόσβασης στην εκπαίδευση όλων των παιδιών, χωρίς αποκλεισμούς, ενισχύοντας τις δυνατότητές τους, για ενεργητική συμμετοχή στην εκπαίδευση και την κοινωνία. Η απουσία σχετικών μέτρων δυσκολεύει το έργο των εκπαιδευτικών και μειώνει την ποιότητα της παρεχόμενης ειδικής εκπαίδευσης.
• -Τη βελτίωση των συνθηκών του μαθησιακού περιβάλλοντος (όπως η εγκατάσταση κλιματιστικών, η ανέγερση αιθουσών πολλαπλής χρήσης σε κάθε σχολείο, η κατασκευή στεγάστρων σε υπαίθρια γήπεδα, ο εξωραϊσμός των σχολικών χώρων, η δημιουργία δαπέδων με πλαστικό ταρτάν στα σχολικά γήπεδα κ.ά.). Οι υφιστάμενες ελλειμματικές υποδομές επηρεάζουν αρνητικά τα μαθησιακά αποτελέσματα, αλλά έχουν και αρνητικό αντίκτυπο στη συμπεριφορά των μαθητών/τριών.
• -Την προώθηση εκπαιδευτικών πολιτικών και δράσεων που στοχεύουν στην προάσπιση και αναβάθμιση του κύρους των εκπαιδευτικών Δημοτικής, Προδημοτικής και Ειδικής Εκπαίδευσης. Η δημόσια διαπόμπευση των εκπαιδευτικών οδηγεί στην απαξίωση του δημόσιου εκπαιδευτικού συστήματος και των λειτουργών του, με αποτέλεσμα να επηρεάζονται οι στάσεις και αντιλήψεις των μαθητών/τριών έναντι των εκπαιδευτικών τους, καθιστώντας δυσκολότερη τη διαχείριση της βίας και της παραβατικότητας, αλλά και επηρεάζοντας αρνητικά τα μαθησιακά αποτελέσματα.

5. Η Παγκύπρια Οργάνωση Ελλήνων Δασκάλων, ως η επίσημη φωνή χιλιάδων εκπαιδευτικών Δημοτικής, Προδημοτικής και Ειδικής Εκπαίδευσης, δηλώνει παρούσα και έτοιμη να καταθέσει θέσεις, προβληματισμούς και εισηγήσεις επί του θέματος. Σε αυτό το πλαίσιο καταγράφουμε τη δυσφορία μας σε ό,τι αφορά στην απουσία της Οργάνωσης από διαδικασίες που προηγήθηκαν, κατά τις οποίες καταγράφηκαν οι απόψεις των διαφόρων εταίρων-φορέων (συλλογή των απόψεων των εταίρων μέσω ερωτηματολογίων και διαδικτυακών εργαστηρίων) αναφορικά με το υπό συζήτηση θέμα.
6. Η δημόσια διαβούλευση είναι απόλυτα σεβαστή, αφού οι διάφοροι Φορείς που συμμετέχουν σε αυτή, διατυπώνουν θέσεις και απόψεις που αφορούν τα οργανωμένα κοινωνικά σύνολα τα οποία αντιπροσωπεύουν, δίνοντας στο ΥΠΑΝ τις δικές τους θέσεις. Η δημόσια διαβούλευση, όμως, σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να αποτελεί το μοναδικό κανάλι διαλόγου για τη λήψη αποφάσεων. Ως ΠΟΕΔ αποτελούμε έναν από τους πιο σημαντικούς εταίρους σε θέματα εκπαίδευσης, εκπαιδευτικών μεταρρυθμίσεων και εκπαιδευτικών πολιτικών και ως εκ τούτου θα πρέπει να γίνεται και απαραίτητη διαβούλευση με την Οργάνωση. Οι τελικές αποφάσεις/ρυθμίσεις/λύσεις που αφορούν στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευσης αναμένεται να εφαρμοστούν από τα μέλη μας, συνεπώς θα πρέπει να αποφασίζονται στο πλαίσιο του θεσμικού διαλόγου μεταξύ ΠΟΕΔ και ΥΠΑΝ.

 

Ως ΠΟΕΔ καταθέτουμε την ετοιμότητά μας να συμμετέχουμε σε εντατικό διάλογο το αμέσως επόμενο διάστημα με το ΥΠΑΝ, στο πλαίσιο του οποίου είμαστε έτοιμοι να καταθέσουμε τεκμηριωμένα και εμπεριστατωμένα εισηγήσεις και θέσεις, με στόχο την κατάληξη σε συμφωνημένες λύσεις, στο πλαίσιο πάντα της ολιστικής αντιμετώπισης της βίας και παραβατικότητας και εξυπηρετώντας  πραγματικά τα καλώς νοούμενα συμφέροντα της Εκπαίδευσης.

 

Βασικός στόχος πρέπει να είναι ο έγκαιρος εντοπισμός, η αξιολόγηση και η θεραπευτική παρέμβαση:

• -Με τη δημιουργία ή/και ενίσχυση με επαρκή στελέχωση των ανάλογων δομών και υπηρεσιών, οι οποίες αφορούν διάφορα Υπουργεία και Θεσμούς. (π.χ. Υπηρεσία Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας, την Ομάδα Άμεσης Παρέμβασης και όλων των άλλων υποστηρικτικών υπηρεσιών: Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας, Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας Παιδιών και Εφήβων, Επαρχιακές Επιτροπές Ειδικής Αγωγής και Εκπαίδευσης, Κεντρική Επιτροπή Ειδικής Αγωγής και Εκπαίδευσης).
• -Με την επίσπευση διαδικασιών αξιολόγησης παιδιών και στήριξής τους (π.χ. σε πολυθεματικά κέντρα) εκεί και όπου χρειάζεται, που σχετίζονται με τα θέματα αυτά.
• -Με την αύξηση των διαθέσιμων κονδυλίων, ώστε τα κονδύλια να είναι άμεσα διαθέσιμα και να δίνεται σχετική ευελιξία στις Υπηρεσίες αυτές, να εφαρμόσουν παρεμβατικές δράσεις. Τις συνεχείς ευκαιρίες ενδυνάμωσης και ποιοτικής επαγγελματικής ανάπτυξης του ανθρώπινου δυναμικού στην εκπαίδευση, για στήριξη και ενίσχυσή του σε θέματα διαχείρισης τέτοιων μορφών συμπεριφοράς.
• -Την τροποποίηση της σχετικής Νομοθεσίας, ώστε σε όλες τις περιπτώσεις να διασφαλίζεται το καλώς νοούμενο συμφέρον των παιδιών (π.χ. διαδικασία αξιολόγησης – στήριξης). 
• -Τη συνολική αξιολόγηση των μέχρι τώρα πολιτικών (π.χ. ΔΡΑΣΕ, προγράμματα αλφαβητισμού κλπ.) και στον επανασχεδιασμό τους, εκεί και όπου χρειάζεται. Την εισαγωγή ή επαναφορά πολιτικών, για περαιτέρω στήριξη των σχολείων (π.χ. μεντορισμός).
• -Την αναδιαμόρφωση του ωρολογίου προγράμματος, συμπεριλαμβανομένου και του μοντέλου βάσει του οποίου πρέπει να λειτουργεί ένα σύγχρονο σχολείο (γνωστικά αντικείμενα, αύξηση χρόνου διαλειμμάτων κλπ.).
• -Τη δημιουργία κατάλληλων υποδομών που θα στηρίζουν τα παιδιά και τις οικογένειες με συναισθηματικά, κοινωνικά και μαθησιακά προβλήματα. Την ενίσχυση του θεσμού του σχολικού κοινωνικού λειτουργού ή σχολικού συμβούλου.

 

Συγκεκριμένα και σε ό,τι αφορά το επίπεδο της Πρόληψης, Παρέμβασης και Υποστήριξης, σημειώνουμε τα ακόλουθα:

 

Πρόληψη:

• -Ενίσχυση των προγραμμάτων ανάπτυξης κοινωνικών δεξιοτήτων των μαθητών/τριών.    
• -Αύξηση των ενδοϋπηρεσιακών προγραμμάτων ενδυνάμωσης και επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών σε θέματα βίας και παραβατικότητας, με έμφαση στην επιμόρφωση σε επίπεδο σχολικής μονάδας. Σημειώνουμε την πάγια θέση της ΠΟΕΔ πως οποιαδήποτε προγράμματα επιμόρφωσης θα πρέπει να προσφέρονται σε εργάσιμο χρόνο, ενώ οποιεσδήποτε απουσίες εκπαιδευτικών για σκοπούς επιμόρφωσης θα πρέπει να καλύπτονται με αντικαταστάτες/τριες.
• -Βελτίωση της ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης μαθητών/τριών και γονέων για την πρόληψη της βίας με τη δημιουργία ειδικής ομάδας γι’ αυτό. Ουσιαστική και στοχευμένη επιμόρφωση των γονέων σε διάφορα ηλικιακά στάδια των παιδιών τους.
• -Δημιουργία ενός ασφαλούς και υποστηρικτικού σχολικού περιβάλλοντος, ενισχύοντας όλες τις υποστηρικτικές δομές, ώστε να υπάρχει άμεση ανταπόκριση.
• -Αναδιαμόρφωση του ωρολογίου προγράμματος, για δημιουργική απασχόληση των παιδιών και εμπλοκή τους σε αθλητικές, εικαστικές ή άλλες δραστηριότητες.

 

Παρέμβαση:

• -Εφαρμογή εξειδικευμένων προγραμμάτων για την αντιμετώπιση της βίας και της παραβατικότητας, ενισχύοντας την ΟΑΠ. Αύξηση των διαθέσιμων κονδυλίων της ΟΑΠ, χωρίς πλαφόν, έτσι ώστε να μπορεί να ανταποκρίνεται στις πραγματικές ανάγκες των σχολείων. Οι διαδικασίες πρέπει να γίνονται πιο γρήγορα και αποτελεσματικά.
• -Ετοιμασία αναλυτικού οδηγού που να καταγράφει τα διαθέσιμα βήματα ανά περίπτωση, που μπορεί να ακολουθήσουν οι εκπαιδευτικοί και οι σχολικές μονάδες για αντιμετώπιση της παραβατικότητας.
• -Έγκαιρη και αποτελεσματική παρέμβαση από εκπαιδευμένους ψυχολόγους και κοινωνικούς λειτουργούς, ενισχύοντας την ομάδα εκπαιδευτικής ψυχολογίας.
• -Δημιουργία ειδικού τμήματος στο  Γραφείο Ευημερίας που θα ασχολείται ειδικά με τα θέματα των σχολείων.
• -Βελτίωση της συνεργασίας με την αστυνομία και άλλες αρμόδιες υπηρεσίες σε περίπτωση σοβαρών παραπτωμάτων.
• -Άμεση ανταπόκριση με την ύπαρξη της λεγόμενης κόκκινης γραμμής για τα σχολεία. Πιθανόν μέσω ηλεκτρονικής πλατφόρμας με άμεση ανταπόκριση.

 

Υποστήριξη:

• -Δημιουργία Ειδικών Πολυθεματικών Κέντρων για παροχή ψυχολογικής υποστήριξης σε θύματα και θύτες βίας, τα οποία θα χρησιμοποιούν έγκυρα και αξιόπιστα εργαλεία αξιολόγησης και θα στελεχώνονται από ειδικούς όλων των ειδικοτήτων.
• -Ενίσχυση της συνεργασίας σχολείου-οικογένειας με τη βοήθεια του νέου τμήματος του Γραφείου Ευημερίας που πρέπει να δημιουργηθεί.
• -Η επέκταση του θεσμού του Συμβούλου στη Δημοτική Εκπαίδευση πρέπει να συνοδευτεί με συστηματική επιμόρφωση των Δασκάλων, Νηπιαγωγών και Ειδικών Εκπαιδευτικών, που ενδιαφέρονται να αναλάβουν τέτοια καθήκοντα.
• -Δημιουργία δικτύων υποστήριξης για μαθητές/τριες με συνεχή παραβατική συμπεριφορά αλλά και προσφορά εναλλακτικών προγραμμάτων μάθησης για ένα χρονικό διάστημα. Συμμετοχή των εκπαιδευτικών της τάξης στα εναλλακτικά προγράμματα για σκοπούς ομαλής μετάβασης αλλά και ουσιαστικής στήριξης.
• -Μείωση του μέγιστου αριθμού των μαθητών/τριών ανά τάξη.
• -Παραχώρηση επιπρόσθετων ωρών στο σχολείο, για τάξεις στις οποίες παρουσιάζεται σημαντικός αριθμός περιπτώσεων μαθητών με ακραία συμπεριφορά, όπως άλλωστε προνοείται και στη Νομοθεσία περί Ειδικής Εκπαίδευσης 1999 (Άρθρο 12).
• -Επέκταση του πιλοτικού προγράμματος του δεύτερου εκπαιδευτικού στην τάξη σε περισσότερες τάξεις Προδημοτικής αλλά και στις μικρές τάξεις του δημοτικού.
• -Ετοιμασία σχετικών εγχειριδίων και σχεδίων μαθήματος.
• -Τα επιπλέον καθήκοντα. που προφανώς προκύπτουν και αφορούν τόσο τη διευθυντική ομάδα όσο και τους απλούς εκπαιδευτικούς, θα πρέπει να ληφθούν υπόψιν και να τους παραχωρηθεί ο αντίστοιχος εξωδιδακτικός χρόνος. Επιπλέον, θα πρέπει να αυξηθούν οι οργανικές θέσεις Επιθεωρητών/τριών, ώστε να μπορούν να διεκπεραιώνουν τα καθήκοντα που φαίνεται να προκύπτουν από τον προτεινόμενο σχεδιασμό. Υπογραμμίζουμε την ήδη σημαντική υποστελέχωση σε εποπτικό προσωπικό που υπάρχει στην Προδημοτική και Ειδική Εκπαίδευση.
• -Αναβάθμιση σχολικών υποδομών, ώστε να ανταποκρίνονται στις δράσεις ή/και εισηγήσεις του Σχεδίου.

 

Τα πιο πάνω αποτελούν τις βασικές αρχές γύρω από τις οποίες θεωρούμε ότι θα πρέπει να στηριχθεί ο διάλογος μεταξύ ΠΟΕΔ και ΥΠΑΝ. Σε ό,τι αφορά στους πέντε πυλώνες του Σχεδίου, ζητούμε όπως οριστεί συνάντηση στο πλαίσιο της οποίας θα καταθέσουμε εκτενέστερα τις θέσεις μας.  

 

Παραμένουμε στη διάθεσή σας για διευκρινίσεις και διατελούμε,

 

Μετά τιμής,

 

Η Πρόεδρος,                                                      Ο Γ. Γραμματέας,

 

 

 

Μύρια Βασιλείου                                                 Χάρης Χαραλάμπους